|
Cốt
khí tía
Cốt
khí tía, Ve ve cái, Nhà trời - Tephrosia
purpurea (L.,) Pers., thuộc họ Đậu - Fabaceae.
Mô tả: Cây thảo cứng có gốc hoá gỗ cao
30-60cm. Lá kép lông chim lẻ; lá chét 9-13 (17), hình dài thuôn, thót
lại đều đặn đến tận gốc, có lông mềm màu tro ở mặt trên
và màu trắng ở mặt dưới, các lá cuối cùng to dần lên. Hoa màu
tím tía, có khía dọc xếp thành chùm thưa ở ngọn, đối diện
với lá cuối cùng. Quả đậu gần nhẵn, dài cỡ 5cm, hơi cong hình
cung, dẹt, xoắn lại giữa các hạt. Hạt 4-7, màu xám, hình bầu
dục.
Ra
hoa vào tháng 7.
Bộ phận dùng: Rễ, thân, lá - Radix, Caulis et Folium Tephrosiae Purpureae.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc ở ruộng
hoang hay dọc theo sông. Cũng thường được trồng lấy lá làm phân
xanh. Trồng bằng hạt vào mùa xuân. Có thể thu hái rễ, lá quanh năm;
rễ rửa sạch, thái phiến phơi khô dùng.
Thành phần hoá học: Rễ chứa tephrosin,
degnelin, isotephrosin, rotenon. Lá chứa khoảng 2% glucosid osyritin, 1,4%
rutin. Quả chứa purpurin A, purpurin B và maximin có độc đối với cá.
Tính vị, tác dụng: Vị hơi đắng, tính mát;
có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, nhuận tràng, lọc máu, trợ
tim.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp
Hạt có thể dùng rang uống thay cà phê. Cây được dùng chữa: 1.
Đầy bụng trướng hơi, tiêu hoá không bình thường, viêm dạ dày,
kiết lỵ mạn tính; dùng rễ khô 12-40g, sắc uống; 2. Cảm sốt
(phong nhiệt cảm mạo); dùng toàn cây 20-40g sắc uống; 3. Lở
ngứa, viêm da; dùng toàn cây nấu nước rửa. Ở Ấn Độ, cây
được xem như là bổ, lọc máu và dùng trị giun cho trẻ em; rễ cũng
được dùng trị viêm màng nhĩ; vỏ rễ tươi rang lên, thêm ít
hạt tiêu giã làm viên trị cơn đau bụng ngoan cố. Rễ cây và
quả cũng được dùng để duốc cá.
|
|