|
Chó
đẻ thân xanh
Chó
đẻ thân xanh, Chó đẻ răng cưa - Phyllanthus amarus Schum et
Thonn., thuộc họ Thầu dầu - Euphorbiaceae.
Mô
tả:
Cây thảo cao 10-40cm, ít khi chia nhánh. Lá dạng màng, màu lục sẫm
ở trên, màu xanh mốc mốc ở mặt dưới, nguyên, xếp hai dây, có
mũi nhọn, nhẵn; mỗi cành nom như một lá kép lông chim gồm
nhiều lá chét. Hoa đơn tính, ở nách lá, màu lục nhạt, không có
cánh hoa. Hoa đực có cuống ngắn, sắp xếp ở phía dưới các hoa
cái. Hoa cái có cuống dài hơn hoa đực. Quả nang nhẵn, hình cầu,
dẹp, đường kính 2mm, có đài tồn tại, chia thành 3 mảnh vỏ,
mỗi mảnh có 2 van chứa 2 hạt. Hạt hình tam giác, đường kính
1mm, có cạnh dọc và lằn ngang.
Bộ
phận dùng:
Toàn cây - Herba Phyllanthi Amari.
Nơi
sống và thu hái:
Loài cây liên nhiệt đới, có phân bố ở Ấn Độ, các nước
Ðông Dương.. Ở nước ta, cây mọc hoang dại trên các đất hoang,
ruộng vườn, khá phổ biến ở nhiều nơi. Thu hái toàn cây vào mùa
hè, rửa sạch, dùng tươi hoặc phơi khô trong râm để dùng dần.
Thành
phần hoá học:
Lá chứa một chất đắng là phyllanthin; không có quinine hoặc một
alcaloid khác. Lá khô chứa những chất đắng hypophyllanthin (0,05%) và
phyllanthin (0,35%) có độc với cá và ếch. Trong cây còn có
niranthin, nirtetralin và phylteralin.
Tính
vị, tác dụng:
Cây có vị hơi đắng, tính mát, có tác dụng tiêu độc, sát trùng,
tán ứ, thông huyết. Cũng có người cho là nó có tính nóng, điều
kinh, hạ huyết nghịch, tan huyết ứ, trừ được sốt rét.
Chó
đẻ thân xanh làm tăng mãnh liệt sự bài tiết nước tiểu cũng
như kinh nguyệt nhưng không gây hại gì. Ở nhiều nước Viễn Ðông
cũng đã sử dụng tính chất này của cây. Tác dụng lợi tiểu
của cây là do có một tỷ lệ cao chất Kalium.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp: Thường dùng làm thuốc thông tiểu, thông
sữa, điều kinh sửa huyết và thông kinh trục ứ. Dùng ngoài đắp
mụn nhọt lở ngứa ngoài da, rắn rết cắn. Các công dụng khác cũng
như Chó đẻ. Ngày dùng 8-16g cây khô sắc uống, hoặc vò cây tươi
và giã nát lấy nước uống. Dùng ngoài, giã đắp hoặc lấy nước
cốt bôi.
Ở
Ấn Độ, người ta dùng toàn cây làm thuốc lợi tiểu, tiêu bệnh
phù, bệnh lậu và những rối loạn của đường niệu dục. Nước
sắc các chồi non dùng trị lỵ; rễ tươi làm thuốc vàng da; lá làm
thuốc lợi tiêu hoá, dịch lá dùng đắp vỡ loét. Người ta còn dùng
lá và rễ phơi khô nghiền thành bột trộn với nước vo gạo dùng
làm thuốc đắp các vết sưng, phù loét. Hiện nay nó là cây
thuốc quan trọng trong các bài thuốc chữa viêm gan siêu vi B ở
Ấn Độ.
|
|