|
Cải
soong
Cải
soong hay Cải xoong, Xà lách xoong - Rorippa
nasturtium - aquaticum (L.) Hayek ex Mansf. (Nasturtium
officinale R. Br.), thuộc họ Cải - Brassicaceae.
Mô
tả: Cây thảo sống nhiều năm,
có thân bò dài tới 40cm, phân nhánh nhiều, đâm rễ ở các đốt,
cả trong đất lẫn trong nước. Lá mọc so le, kép lông chim, có 3-9
lá kép hình trứng không đều, thuỳ tận cùng thường lớn hơn, mép
nguyên hay khía tai bèo, màu lục sẫm. Hoa nhỏ, màu trắng, họp thành
chùm ở đầu cành. Quả cải hình trụ, chứa nhiều hạt đỏ.
Ra
hoa tháng 4-5.
Bộ
phận dùng: Toàn cây - Herba
Rorippae Nasturtii.
Nơi
sống và thu hái: Cây có
nguồn gốc ở châu Âu được nhập vào trồng ở nước ta từ
cuối thế kỷ 19. Cây ưa đất mát và có nhiều nước chảy nhẹ.
Ta trồng nhiều làm rau ăn vụ đông xuân; cũng gặp phát tán hoang
dại ở lòng suối nước chảy, nước nhiều oxygen. Có thể thu hái
toàn cây quanh năm.
Thành
phần hóa học: Người ta
đã biết trong Cải soong có 93,7% nước, 2,8% protid, 1,4%
glucid, 2% cellulose, 0,8% tro, 89mg% calcium, 28mg% phosphor, 1,6mg% sắt,
15-45mg% iod, 25mg% vitamin C. Còn có một số chất khác như một
heterosid có sulfur là gluconasturtiosid hay gluconasturtin thường ở dưới
dạng muối K; chất này bị thuỷ phân dưới tác dụng của men
myrosin để tạo ra một phân tử glucose, một phân tử sulfat acid K
và một phân tử isothio-cyanat phenylethyl; chất sau này là một tinh
dầu, dưới dạng một chất lỏng không màu, rất ít tan trong nước,
tan trong cồn ether, chloroform,
nó cho mùi của Cải soong.
Tính
vị tác dụng: Cải soong có vị đắng, mùi thơm, tính mát, có tác
dụng thanh huyết, giải nhiệt, giảm đau, thanh phế tư dưỡng.
Từ thời Thượng cổ, Hippocrat cho là nó có tính long đờm.
Dioscoride cho biết nó có tính lợi tiểu. Từ thời Trung cổ, người
ta dùng nó làm thuốc lọc máu và trị bệnh đường hô hấp. Từ
thế kỷ 16, các tính chất như lợi tiểu, làm ngon miệng,
chống hoại huyết đã được nói đến. Ngày nay ta biết
Cải soong là một loại rau tốt cho cơ thể. Trước hết, nó có tác
dụng khai vị, bổ, kích thích tiêu hoá, cung cấp chất khoáng cho cơ
thể, chống thiếu máu, chống bệnh hoại huyết, lọc máu, lợi
tiểu, giảm đường huyết, trị ho. Nó còn làm ra mồ hôi, trị
giun và giải độc nicotin.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Cải soong được dùng làm thuốc uống trong trị chứng ăn mất
ngon, cơ thể suy nhược, tạng bạch huyết, bệnh scorbut, chứng
thiếu máu, bệnh lao, ho và các bệnh đường hô hấp, cảm cúm,
sỏi mật, các bệnh về gan mật, Sỏi thận và các bệnh đường
tiết niệu; ký sinh trùng đường ruột; thấp khớp, thuỷ thũng,
đái đường và ung thư.
Dùng
ngoài chữa bệnh ngoài da: eczema, ghẻ, hắc lào, rụng tóc, bệnh
về da đầu, vết thương, ung nhọt, mụn tràng nhạc, lở loét, đau
răng, viêm lợi răng.
Có
thể dùng tươi ăn sống như xà lách, hoặc giã ra lấy nước cốt
uống, lấy dịch xoa, làm thuốc xức. Cũng có thể hãm uống.
Liều dùng 50-100g.
Đơn
thuốc:
1.
Nóng bức mùa hè, người mệt, hắt hơi, dùng Cải soong,
một nắm (60g), rửa sạch, vò hay giã nát, thêm nước, lọc
và pha đường uống.
2.
Trị giun, giải độc, lợi tiểu, dùng Cải soong tươi giã nát
lấy nước cốt uống, hoặc dùng một nắm Cải soong, 3 củ Hành tây,
2 củ cải cho vào 1 lít nước, sắc lấy nước uống ngày 2 ly
giữa các bữa ăn.
3.
Tàn nhang, dùng 3 phần dịch Cải soong, 1 phần mật ong quậy đều,
dùng vải mềm tẩm thuốc xoa sáng và chiều, để khô rồi rửa
sạch.
Ghi
chú: Người nghiện thuốc lá
nên ăn nhiều Cải soong. Nước dịch của Cải soong dùng súc
miệng làm chắc chân răng và làm đỡ hôi miệng.
|
|