|
Cơm
rượu
Cơm
rượu - Glycosmis pentaphylla
(Retz.) Correa, thuộc họ Cam - Rutaceae.
Mô tả: Cây nhỏ cao 4-5m, lá kép có thể dài đến
30cm, do một số lá chét thay đổi, thường là 3-7, ít khi 1; lá chét
dày, không lông. Hoa trắng, trắng đục hay lục, mọc thành chuỳ
ngắn hơn lá; đài cao cỡ 1mm; cánh hoa 5, dài 3,5mm; nhị 8-10; bầu
không lông. Quả mọng tròn, trong trong, ửng hồng rồi tím đậm,
xếp trên những cụm quả dài tới 25cm; hột 1-3 nâu bóng.
Mùa
hoa quả tháng 1-5.
Bộ phận dùng: Rễ và lá - Radix et Folium Glycosmis Pentaphyllae.
Nơi sống và thu hái: Cây gặp ở lùm
bụi, rừng, trên đất đồi, cạnh suối từ Hà Tây, Bắc Thái đến
các tỉnh phía Nam. Còn phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc, Philippin và
Inđônêxia. Thu hái rễ và lá quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.
Thành phần hoá học: Lá chứa nhiều loại
alcaloid, trong đó có glycosmin, tương đồng với veratroylsalicin;
glycosin arborin, glycosminin và arborinin; glyborin và các alcaloid, có hàm
lượng ít hơn như glycosamin, glycorin, glycosmicin; còn có 2 base
furoquinolin là kokusaginin và skimmianin. Từ lá cũng tách được 2
triterpen trung tính là arborinol A và B, arbinol và isoarbinol. Còn có 2
triterpen alcohol đồng phân cùng với (b-sitosterol,
stigmatosterol và myricyl alcohol. Arbonin (0,5%) và arborinin (0,12%) là
alcaloid chủ yếu của lá. Cũng gặp trong vỏ rễ và thân nhưng không
có trong chồi, hoa, quả xanh và hạt.
Tính vị, tác dụng: Rễ và lá có vị đắng,
tính mát; rễ có tác dụng khu phong trừ thấp; lá kích thích tiêu
hoá, thanh nhiệt giải độc.
Công dụng, chỉ định và phối hợp
Quả ăn được. Rễ và lá cũng được sử dụng làm men rượu để
làm tăng hiệu suất. Rễ thường được dùng chữa tê thấp, chân
tay nhức mỏi. Liều dùng 8-20g, sắc uống. Lá giúp ăn ngon và
chữa sản hậu ứ huyết. Liều dùng 12-24g, sắc uống hoặc sao qua
hãm uống. Dùng ngoài chữa mụn nhọt, chốc lở, rắn cắn; lấy lá
tươi nấu nước tắm rửa hoặc giã đắp vết thương. Ở Ấn Độ,
Cơm rượu cũng là thuốc nam cổ truyền chữa ho, tê thấp, thiếu
máu và vàng da. Dịch lá đắng dùng trị sốt, đau gan và trừ
giun. Lá Cơm rượu lẫn với gừng làm thuốc nhuyễn đắp trị
eczema và các bệnh ngoài da. Rễ sắc nước xông, uống trị sưng
mặt. Gỗ dùng trị rắn cắn.
|
|