|
Cải
xanh
Cải
xanh, Cải bẹ xanh, Cải canh, Cải cay - Brassica
juncea (L.) Czern. et Coss, thuộc họ Cải - Brassicaceae.
Mô
tả: Cải xanh là cây thảo
hằng năm, hoàn toàn nhẵn, cao 40-60cm hay hơn, rễ trụ ít phân nhánh.
Lá mọc từ gốc, hình trái xoan, tù, có cuống lá có cánh với 1-2
cặp tai lá; phiến dài tới 1m, rộng 60cm, hơi hay có răng không đều;
các lá ở thân tiêu giảm hơn; các lá phía trên hình dải - ngọn
giáo dài 5cm, rộng 5-10mm. Hoa vàng nhạt, khá lớn, cao 1,5cm, xếp thành
chùm dạng ngù. Quả cải 35mm, tận cùng bởi một mũi nhọn, dài
4-5mm, mở thành các van lồi, có đường gân giữa rõ. Hạt hình
cầu, có mạng màu đen đen, dài 2mm. Có nhiều thứ khác nhau.
Mùa
hoa tháng 3-6.
Nơi
sống và thu hái: Cây của châu
Á nhiệt đới và cận nhiệt đới, có nhiều ở vùng Trung Á. Ở
nước ta, Cải xanh được trồng rất phổ biến khắp cả nước làm
rau ăn. Cây chịu được nóng mưa. Có thể trồng quanh năm, trừ
những tháng nóng và mưa nhiều. Ở miền Bắc Việt Nam có hai vụ:
- Vụ chiêm tháng 2-6, gieo 30-35 ngày thì được thu hoạch; - Vụ mùa
tháng 8-11, gieo 20-25 ngày thì nhổ cấy, 30-35 ngày sau ăn được.
Tính
vị, tác dụng: Cải xanh là
loại rau lợi tiểu. Hạt cải có hình dạng, tính chất và công
dụng như hạt Mù tạc đen của châu Âu. Người ta cũng ép hạt
lấy dầu (tỷ lệ 20%) chế mù tạc làm gia vị và dùng trong công
nghiệp. Trong y học Đông Phương, người ta cho biết hạt Cải xanh
có vị cay đắng, tính ấm, có tác dụng thông khiếu, an thần, tiêu
hoá đờm thấp, tiêu thũng, giảm đau.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp:
Dùng chữa ho hen, làm tan khí trệ, chữa kết hạch, đơn độc sưng
tấy.
Ở
Trung Quốc, hạt và cả cây cũng dùng làm thuốc chữa ho, long đờm,
tiêu thũng, giảm đau.
Dưa
cải là món ăn thông thường. Có thể dùng ăn sống chấm với nước
thịt kho, cá kho, nước mắm, nấu canh với thịt, với cá, tép, tôm,
chưng cá, xắt nhuyễn chưng với trứng vịt, hay kho với lòng
lợn, nước tương, kho với thịt vv... Dưa cải có thể muối ăn
liền (muối xổi), chọn cây có ngồng, cắt khúc, phơi héo rồi
muối trong 1-2 ngày để ăn; hoặc muối dưa để lâu (phải để
nguyên cây phơi héo rồi muối vào khạp để ăn trong 2-3 tháng).
Đơn
thuốc:
1.
Chữa ho hen, đờm suyễn ở người già. Hạt Cải xanh, hạt Củ
cải, hạt Tía tô, mỗi vị 8-12g, sắc uống hay tán bột uống
mỗi lần 4-5gel, ngày uống 2-3 lần.
2.
Viêm khí quản: Hạt Cải xanh (sao) 6g, hạt Cải củ (sao) 10g, hạt
Cải bẹ (sao) 10g, nước 600ml, sắc còn 300ml, chia ba lần uống
trong ngày.
3.
Đơn độc sưng tấy: Hạt Cải xanh tán nhỏ, trộn giấm, làm cao dán,
đắp ngoài…
Ghi
chú: Ta còn trồng loài Cải
xanh nhỏ - Brassica cernua Forbes et
Hemsl., có lá nhỏ hơn, có khuyết, mép có răng cao, cuống lá nhỏ
tròn; hoa vàng; quả hình trụ tròn, ngắn hơi dẹt; hạt rất
nhiều. Trong lá tươi có acid oxalic và calcium. Người ta dùng lá
cải xanh nhỏ chữa lỵ, làm toát mồ hôi và nước sắc hạt trị
đau thắt lưng, ho và chứng khó tiêu.
|
|