|
Chùm
ruột
Chùm
ruột, Tầm duột, Tầm ruộc - Phyllanthus acidus (L.) Skeels,
thuộc họ Thầu dầu - Euphorbiaceae.
Mô
tả:
Cây nhỏ, cao tới 5m hay hơn, có thân nhẵn. Cành non màu lục
nhạt, cành già màu xám, mang nhiều vết sẹo ở những lá rụng. Lá
kép mọc so le, có cuống dài mang nhiều chét mỏng, gốc tròn, chóp
nhọn. Hoa nhỏ mọc thành xim, dài 4-7 hoa màu đỏ ở nách lá đã
rụng. Quả mọng có khía, khi chín màu vàng nhạt, vị chua, ngọt
nhạt.
Mùa
hoa tháng 3-5, mùa quả tháng 6-8.
Bộ
phận dùng:
Lá, quả, vỏ thân và rễ - Folium, Fructus Cortex et Cortex Radicis
Phyllanthi Acidi.
Nơi
sống và thu hái:
Cây của Mỹ châu nhiệt đới, được trồng để lấy quả. Có
thể thu hái lá, vỏ thân và vỏ rễ quanh năm. Quả hái lúc chưa
chín.
Thành
phần hoá học:
Trong quả có nước, chất proitid, lipid glucid acid acetic và vitamin C.
Vỏ rễ chứa tanin 18% saponin acid gallic và một chất kết tinh.
Tính
vị, tác dụng:
Quả có tác dụng giải nhiệt và làm se. Rễ và hạt có tính
tẩy. Lá và rễ dùng như chất chống độc đối với nọc rắn độc.
Lá và rễ có tính nóng, làm tan huyết ứ, tiêu độc tiêu đờm và
sát trùng.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp: Quả thường dùng ăn giải nhiệt, chữa
tụ máu gây sưng tấy, đau ở hông, ở háng. Vỏ thân được dùng
tiêu hạch độc ung nhọt, đơn độc, giang mai, bị thương sứt da
chảy máu, ghẻ lở, đau răng, đau mắt, đau tai có mủ, tiêu đờm,
trừ tích ở phổi, đau yết hầu, song dao, độc dao.
Cách
dùng:
Quả thường dùng ăn tươi hoặc nấu canh ăn cho mát. Lá giã nhỏ
với Hồ tiêu để đắp trị các chỗ đau. Vỏ phơi khô tán nhỏ
ngâm rượu trắng (200g trong 1 lít) trong 10 ngày đem lọc lấy rượu,
mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 thìa canh. Rượu này nhỏ vào
tai hôi thối làm hết mủ; thấm bông bôi ghẻ, loét, vết thương
mau lành. Bột vỏ Chùm ruột ngâm giấm uống hết bệnh trĩ. Còn có
thể nấu cao uống mỗi lần 1/2 thìa cà phê với nước chín trị
họng sưng, họng mọc nấm, lỗ mũi lồi thịt. Phối hợp với
vỏ Vông đồng lượng gấp đôi, rồi hoà rượu trắng uống mỗi
ngày 2 thìa cà phê, trị các bệnh về tim. Rễ và vỏ rễ có độc,
chỉ nên dùng ngoài, không được uống.
Ðơn
thuốc:
Trị phong ngứa, nổi mụn như ghẻ phỏng, chảy nước tới đâu
ăn tới đó, hoặc lở cùng mình, ngứa dữ dội, dùng vỏ Tầm
tuột, lá Me chua, đọt ổi, đọt Chuối Sứ cùi (cây non). Các vị
bằng nhau đem nấu một lần, để vào một cục phèn chua bằng ngón
tay cái, nấu nước sôi vài đạo nhắc xuống để nguội, hoặc
tắm hoặc thoa vào chỗ bị ngứa để vậy cho khô, làm nhiều
lần đến khi hết ngứa mới thôi. (Kinh nghiệm của An Giang).
|
|