|
Nhàu
Nhàu,
Nhàu lớn, Nhàu núi, Nhàu rừng - Morinda
citrifolia L., thuộc họ Cà phê - Rubiaceae.
Mô tả:
Cây nhỡ hay cây gỗ, hoàn toàn nhẵn. Lá hình bầu dục rộng, ít
khi bầu dục thuôn, có góc ở gốc, có mũi nhọn ngắn, nhọn
hoặc tù ở chóp, dài 12-30cm, rộng 6-15cm, bóng loáng, dạng màng.
Hoa trắng, hợp thành đầu, đường kính 2-4cm. Quả nạc, gồm
nhiều quả mọng nhỏ, màu vàng lục nhạt, bóng, dính với nhau,
chứa mỗi cái 2 hạch có 1 hạt. Hạt có phôi nhũ cứng.
Bộ phận dùng:
Rễ, quả, lá và vỏ cây – Radix, Semen, Folium et Cortex Morindae Citrifoliae.
Nơi sống và thu hái:
Loài của Á châu nhiệt đới và Úc châu, có phân bố ở Trung
Quốc, Ấn Độ, Việt Nam. Thường gặp mọc hoang ở nhiều nơi, cũng
thường được trồng. Có thể thu hái các bộ phận của cây quanh
năm. Rễ thường được sử dụng nhiều nhất, phơi hay sấy khô,
các bộ phận khác dùng tươi.
Thành phần hoá học:
Rễ chứa glucosid anthraquinonic gọi là morindin, có tinh thể màu vàng
cam tan trong nước sôi. Còn có một hỗn hợp anthraglucosid như
damnacantal, chất l-metoxyrubiazin, chất morindon và chất
l-oxy-2,3-dimetoxy-anthraquinon. Lá cũng chứa chất morindin.
Tính vị, tác dụng:
Rễ cây được xem như có tác dụng nhuận tràng nhẹ và lâu dài,
lợi tiểu nhẹ, làm êm dịu thần kinh trên thần kinh giao cảm,
hạ huyết áp. Quả cũng có tính nhuận tràng và lợi tiểu. Lá có
tác dụng làm tăng lực và hạ sốt, làm dịu và điều kinh.
Công dụng:
Rễ Nhàu được dùng chữa cao huyết áp, chữa nhức mỏi tay chân
và đau lưng, sài uốn ván. Nhân dân thường dùng rễ để nhuộm
đỏ vải lụa. Lá Nhàu dùng chữa lỵ, ỉa chảy, cảm sốt và
nấu canh ăn cho bổ. Dùng ngoài giã đắp làm lành vết thương,
vết loét làm chóng lên da non. Dịch lá được dùng đắp trị
bệnh viêm khớp gây đau nhức. Vỏ nấu nước dùng cho phụ nữ
sau khi sinh uống bổ. Quả Nhàu chấm với muối ăn làm dễ tiêu hoá,
còn dùng làm thuốc điều kinh, trị băng huyết, bạch đới. Quả
nướng chín ăn chữa kiết lỵ, ho hen, cảm, dùng tốt cho người
bị bệnh đái đường và phù thũng.
Liều
dùng: rễ cây 30-40g; lá 8-10g.
Đơn thuốc:
1.
Chữa huyết áp cao: Dùng 30-40g rễ Nhàu sắc uống hàng ngày thay Chè,
sau 15 ngày sẽ thấy kết quả, sau đó dùng bớt liều, uống liên
tục vài tháng thì huyết áp ổn định. Có thể nấu thành cao,
hoặc thái nhỏ, sao vàng ngâm rượu uống.
2.
Trị đau lưng, nhức mỏi chân tay: Rễ Nhàu hay quả Nhàu non, thái
miếng, ngâm rượu uống dần, ngày uống một chén con.
3.
Nhân dân thường dùng lá làm rau nấu canh lươn ăn cho bổ. Trẻ em
cũng thường lấy quả để ăn.
|
|