|
Lạc
Lạc,
Ðậu phọng - Arachis hypogaea L. thuộc họ Ðậu - Fabaceae.
Mô tả: Cây thảo hằng
năm. Thân phân nhánh từ gốc, có các cành toả ra. Lá lông chim, có
4 lá chét hình trái xoan ngược. Lá kèm 2, làm thành bẹ bao quanh thân,
hình dải nhọn. Cụm hoa chùm ở nách, gồm 2-4 hoa nhỏ, màu vàng.
Quả không chia đôi, hình trụ thuôn, thon lại giữa các hạt, có vân
mạng. Hạt hình trứng, có rãnh dọc.
Mùa
hoa tháng 5-6.
Bộ phận dùng: Hạt, dây
lá - Semen et Caulis Arachitis Hypogaeae.
Nơi sống và thu hái:
Gốc ở Brazin, được nhập vào trồng ở nước ta từ lâu.
Hạt
thường được dùng làm thực phẩm. Dây lá dùng tươi.
Thành phần hoá học:
Hạt chứa nước 3-5%, chất đạm 20-30% chất béo 40-50%; chất bột
20%, chất vô cơ2-4%. Trong thành phần chất đạm (protein) có một
globulin là arachin (60-70%) và một albumin là conarachin (25-40%) cả hai
chất này đều không tan trong nước. Cả arachin và conarachin đều
cho các acid amin như methionin, tryptophan và d-threonin. Thành phần
chủ yếu trong nhân lạc là dầu lạc. Nó gồm các glycerid của
acid béo no và không no, với tỷ lệ thay đổi rất nhiều tuỳ theo
loại lạc, acid oleic 51-79%; acid linoleic 7,4-26%, acid palmitic 8,5% acid
stearic 4,5-6,2%, acid hexaconic 0,1-0,4% và 2 acid chỉ thấy trong dầu
lạc là acid arachidic và acid lignoceric.
Tính vị, tác dụng:
Lạc có vị ngọt, bùi, béo có tác dụng bổ tỳ, dưỡng vị,
nhuận phế, lợi tràng. Trong hạt lạc có một chất cầm máu, có
tác dụng trên trương lực cơ và tác dụng do làm co thắt các động
mạch. Do thành phần protein và chất béo, lạc có tác dụng dinh dưỡng
rất cao.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Lạc được dùng làm thực phẩm ở nhiều nước. Dầu
lạc được dùng làm dầu ăn và chế thuốc (dùng làm dung môi
trong dầu tiêm, dầu xoa ngoài), Lạc cũng được chỉ dẫn dùng
trong bệnh suy nhược (làm việc quá sức), lao lực. Còn dùng làm
dịu các cơn đau bụng, và phối hợp với Quế, Gừng, làm dịu các
cơn đau bụng kinh. Thân và lá dùng chữa bệnh trướng khí ruột
kết.
Ðơn thuốc:
1.
Chữa ho sốt đờm: Dùng 20g lạc giã dập, sắc uống nhắp nhắp
thì lợi đờm, bớt ho.
2.
Chữa đại tiện táo kết: Uống 1 chén dầu lạc thì nhuận tràng.
3.
Người bệnh mới khỏi sút cân và phụ nữ ít sữa, nên ăn bột
lạc rang, thêm muối và cháo Nếp nấu lẫn bột Củ mài, mỗi
buổi sáng, ăn liền vài tuần thì có kết quả.
4.
Phụ nữ bị hư lao ho lâu. Dùng dây lạc khô sắc uống với bã
gạc hươu (lộc giác sương) tán bột mỗi lần uống 4g vào buổi
sáng.
|
|