|
Ðay
quả dài
Ðay quả dài,
Rau đay - Corchorus olitorius L., thuộc họ Ðay - Tiliaceae.
Mô
tả:
Cây thảo cao 1-2m, màu đo đỏ, ít phân nhánh. Lá có phiến hình trái
xoan nhọn hay tù ở gốc, có răng, dài 5-9cm, có 3-5 gân gốc. Hoa vàng
ở nách lá, xếp 3 cái một trên một cuống chung ngắn; cuống hoa
cũng ngắn. Quả hình trụ, dài 5cm, nhẵn, có 10 đường lồi. Hạt
hình quả lê, tiết diện ngang có hình 5 cạnh.
Bộ
phận dùng:
Toàn cây - Herba Corchori Olitoru.
Nơi
sống và thu hái: Cây trồng khắp châu á, châu Phi và châu
Mỹ. Ở nước ta, Ðay quả dài được trồng trong các vườn gia đình.
Rau Ðay sinh trưởng nhanh, chỉ sau khi gieo một tháng đã có thể
lấy lá non, ngọn non làm rau ăn.
Thành
phần hoá học: Rau Ðay chứa 78,3% nước; 5,3% protid; 0,8%
lipid; 2,5% cellulose; 10,6%; dẫn xuất không protein, 2,5% khoáng toàn
phần, 5,5mg% calcium và 1,6mg% phosphor. Quả chứa vitamin C. Hạt chứa
2 digitalin glucosid là corchoroside A và corchoroside B, một chất đắng
là corechorin.
Tính
vị, tác dụng: Lá Ðay quả dài có chất nhầy dịu nên dùng
ăn bổ, lợi tiêu hoá, nhuận tràng, giải nhiệt và lợi tiểu. Toàn
cây có vị đắng, tính lạnh, có độc; có tác dụng kháng viêm,
cầm máu, giải nóng mùa hè, hoạt trường, lợi sữa, sinh tân
dịch, khỏi táo bón, làm cho dễ đẻ và mát máu, an thai. Hạt đay
quả dài có vị đắng, tính nóng, không độc, có tác dụng
chuyển máu, bổ tim.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp: Thường được dùng
trong trường hợp đề phòng đột quỵ vì sốt nóng và trị táo bón,
đái buốt, đái khó, lậu, Sỏi thận cấp tính, lỵ. Cũng dùng làm
thuốc lợi sữa và chữa khái huyết, nôn ra máu, các bệnh về
phổi. Có thể dùng trị ngộ độc cá. Nước hãm lá dùng uống
bổ và hạ nhiệt. Hạt được dùng trong các trường hợp sài
uốn ván, vô kinh và kinh nguyệt không đều. Rau đay là một loại
rau lợi sữa, nên người ta dùng cho phụ nữ sinh đẻ ăn trong
tuần đầu sau khi sinh, mỗi bữa ăn 150-200g và sau đó mỗi tuần
ăn 2 lần, với lượng 200-250g thì sự tăng tiết sữa sẽ được
duy trì; sữa có hàm lượng chất béo cao hơn bình thường. Phụ
nữ ít sữa, người già táo bón nên ăn canh rau đay hàng ngày.
Ðơn
thuốc:
1. Trị lỵ
mới phát: Dùng 15-30g rau Ðay tươi sắc đặc uống thì thông đại
tiện, khỏi mót rặn.
2. Khái
huyết, nôn ra máu: Dùng lá rau Ðay, Cốt khí củ, Long nha thảo
mỗi vị 9g, sắc uống.
3. Trị ngộ
độc cá: Dùng lá rau Ðay tươi 90g, sắc uống với đường phèn,
uống được nhiều càng tốt.
|
|