|
Móc
Móc
- Caryota urens L., thuộc họ Cau - Arecaceae.
Mô tả: Thân cột thẳng, thường đơn, cao 10-15m,
đường kính 40-50cm. Lá to dài 5-6m, hai lần lông chim, có thùy lông
chim hơi dai, có hình tam giác với mép ngoài dài hơn, có răng không
đều về phía trước. Cụm hoa ở nách lá, thành bông mo phân nhánh,
dài 30-40cm, bao bởi 4 mo dài 30cm, lợp lên nhau, dài, các nhánh
trải ngang, dài 30-40cm. Quả hình cầu lõm, đường kính 12-15mm, màu
đỏ khi chín, có vỏ quả ngoài hơi dày, vỏ quả trong có nạc
ngọt, dễ chịu. Hạt 1-2, hình khối, có nội nhũ sừng.
Bộ phận dùng: Bẹ móc, nhân quả hạch
- Petiolus et Semen Caryotae Urentis.
Nơi sống và thu hái: Loài phân bố từ
Ấn Ðộ tới Inđônêxia. Ở nước ta, cây mọc hoang khá phổ
biến ở vùng đồi núi, nhất là ở miền Trung trong rừng thứ
sinh vùng trung du, cũng được trồng ở vườn để lấy lá lợp nhà,
chằm áo tơi, mũ lá. Bẹ móc có thể thu lượm quanh năm.
Thành phần hóa học: Dịch ngọt của cây
chứa 13,6% saccharose và vết của đường giảm; khi cho lên men,
dịch hay rượu ngọt của cây chứa 1% đường giảm, 2-4,5% rượu
và 0,3% acid acetic.
Tính vị, tác dụng: Bẹ non có vị đắng, sít,
tính bình; có tác dụng thu liễm cầm máu và làm sít ruột, tan hòn
cục. Quả Móc vị cay, tính mát; có tác dụng giải khát và mệt
mỏi. Rượu có tác dụng nhuận tràng.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Lá có sợi rất dai dùng khâu nón, khâu tơi, làm bàn chải, làm
chổi. Thân cây cắt ngang cho một lượng lớn dịch ngọt, mà khi
cho bốc hơi một cách đơn giản, người ta được đường và khi
thuỷ phân sẽ có rượu cọ, mô mềm của lõi thân chứa nhiều
bột cũng tốt như bột cọ loại tốt. Nõn thân này thái nhỏ,
luộc qua, bỏ nước hoặc chần qua nước sôi sau đó xào và nấu
canh ăn. Quả Móc, nấu ăn không bóc vỏ sẽ gây cảm giác ngứa rát
ở môi và lưỡi do có nhiều tinh thể hình kim trong vỏ quả
giữa, nhưng tách phần này ra thì quả có vị ngọt, dễ chịu. Người
ta thường tẩm giấm ngào với mật để ăn. Bẹ Móc được sử
dụng làm thuốc chữa lỵ, ỉa ra máu, bạch đới, rong kinh băng
huyết. Liều dùng: 20g đốt tồn tính, tán bột uống hay sắc
uống.
Nhân
quả hạch được dùng ở Ấn Ðộ làm thuốc đắp vào đầu trong
trường hợp bị đau nửa đầu.
Đơn thuốc:
1.
Chữa đái ra máu hay tiểu tiện không thông, dùng bẹ Móc tươi 20g
sắc uống.
2.
Chữa ho ra máu, dùng bẹ Móc đốt cháy 10g, hạt Dưa trời (Qua lâu
nhân) 12g sắc uống.
Ghi chú: Có một loài khác gọi là
Móc mương – Caryota rumphiana
Blume, mọc ở Thanh Hoá, có hạt dùng ăn với trầu.
|
|