|
Chóc
ri
Chóc
ri, Bán hạ rễ - Typhonium divaricatum (L.) Decne) thuộc họ Ráy
- Araceae.
Mô
tả:
Cây bụi cao 30-40cm, củ tròn bằng đầu con chim ri (sẻ), to 1-2cm,
cho nhiều củ con. Lá có phiến hình đầu tên hay có 3 thuỳ cạn.
Bông mo cao bằng cuống lá, mo nở to hình trái xoan mũi mác, có mũi
nhọn, mềm như nhung ở mặt trên; trục mang các hoa đơn tính;
phần cái ngắn, hoa lép vàng tươi cao 4mm, phần đực cao 1cm, nhị
3-4; phần phụ lép hình roi dài. Cụm hoa có mùi hôi.
Mùa
hoa tháng 6-12.
Bộ
phận dùng:
Củ -Rhizoma Typhonii.
Nơi
sống và thu hái:
Cây mọc ở vườn hay bãi hoang, chỗ ẩm ướt. Người ta thu hái
củ trong tự nhiên, vào khoảng tháng 7-12, rửa sạch đất cát,
cắt bỏ rễ con, thái miếng, phơi khô rồi chế làm Bán hạ. Ngâm
các miếng củ Chóc ri vào nước sôi trong 3 ngày đêm, thay nước hàng
ngày, cho sạch nhựa, đem phơi khô rồi nấu với gừng sống. Dùng
150g Gừng cho 1kg Chóc ri, giã nát Gừng, chế nước vào ngâm với
Chóc ri trong một buổi, lại đổ ngập nước, nấu trong 2 giờ, đem
phơi sấy khô mà dùng. Nếu nếm còn ngứa thì lại nấu với
Gừng lần nữa. Nói chung, trong việc chế biến củ chóc hay củ Chóc
ri, để loại trừ chất độc gây ngứa, người ta tẩm Cam thảo,
phèn chua, nước vo gạo, nước vôi, hoặc nấu với Cam thảo, Bồ
kết; cũng có thể tẩm gừng, tẩm nước Bồ kết để tăng tác
dụng trị ho.
Thành
phần hoá học:
Chưa có tư liệu nghiên cứu.
Tính
vị, tác dụng:
Củ Chóc ri đã chế thành dạng bán hạ có vị cay, tính ấm, có tác
dụng tiêu đờm, ráo thấp, hạ khí, ngừa nôn. Ở Ấn Độ, người
ta cho rằng cây có tác dụng gây sung huyết da khi dùng tại chỗ.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp: Củ ăn được, cho bột làm bánh. Bán hạ
chế dùng chữa ho đờm, hen suyễn, nôn mửa. Dùng 6-12g tán bột
uống với nước Gừng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.
Ở Ấn Độ người ta dùng trị bệnh ỉa chảy.
Ðơn
thuốc:
1.
Cấp cứu trúng gió cắn răng không nói, hay động kinh, rớt đờm
chảy rãi, không tỉnh, dùng củ Chóc ri chế tán bột thổi vào
lỗ mũi cho cho hắt hơi sẽ tỉnh, vỔ xỏt vào lợi của bệnh nhân
sẽ há miệng nói được.
2.
Chữa đờm rãi kéo lên vướng cổ nghẹt thở, ho hen tức ngực
hoặc đau bụng nôn mửa đi ngoài, dùng củ Chóc ri chế với Trần
bì đều 8g, Gừng sống 6g cùng sắc uống.
|
|