|
Hoàng cầm
Hoàng
cầm - Scutellaria baicalensis Georgi
(S. macrantha Fisch.), thuộc họ Hoa môi - Lamiaceae.
Mô tả: Cây thảo sống lâu năm, mọc đứng, cao
30-50cm, thân vuông, phân nhánh nhiều. Rễ phình to thành hình chuỳ,
mặt ngoài màu vàng sẫm, phần chất gỗ nham nhở, màu vàng nhạt,
lõi ruột màu nâu vàng. Lá mọc đối, hình mác hẹp, đầu nhọn,
mép nguyên, hầu như không cuống, mặt trên màu xanh thẫm, mặt dưới
xanh nhạt, cả hai mặt đều có điểm tuyến đen. Hoa mọc sít nhau
thành chùm dày ở đầu cành, màu lam tím; tràng hình ống dài chia
hai môi, 4 nhị (2 dài, 2 ngắn), bầu có 4 ngăn. Quả màu nâu sẫm,
trong có hạt tròn màu đen.
Hoa
tháng 7-8, quả tháng 8-9.
Bộ phận dùng: Rễ củ - Radix Scutellariae, thường gọi là Hoàng cầm.
Nơi sống và thu hái: Cây của vùng Sibêri,
Bắc Trung Quốc đã được di thực vào nước ta. Trồng bằng hạt
vào mùa xuân, phát triển tốt. Cũng có người trồng làm cảnh. Cây
ngủ mùa đông, mùa xuân lại đâm chồi mọc lại. Thu hái rễ vào
mùa xuân hay mùa thu, đem về cắt bỏ rễ con, rửa sạch đất cát,
phơi đến hơi khô thì cho vào giỏ tre xóc cho rụng vỏ già bên
ngoài, hoặc cạo bỏ vỏ ngoài, phơi hoặc sấy tiếp đến khô.
Khi dùng tẩm rượu hai lần, sao qua.
Thành phần hóa học: Trong rễ Hoàng cầm có
tinh dầu, các dẫn xuất flavon: baicalin, bacalein, wogonoside, wogonin,
skullcapflavone I, H, oroxylin A; còn có tanin và chất nhựa.
Tính vị, tác dụng: Vị đắng, tính lạnh; có
tác dụng thanh nhiệt táo thấp, tả hoả, giải độc, cầm máu, an
thai.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Chữa sốt cao kéo dài, phế nhiệt, ho, kiết lỵ, đái dắt, ung
nhọt, nôn ra máu, chảy máu cam, ỉa ra máu, băng huyết, an thai. Ngày
dùng 4-16g dạng thuốc sắc hoặc bột.
Đơn thuốc:
1.
Chữa phế nhiệt, ho ra máu, sưng phổi, thổ huyết: Hoàng cầm tán
nhỏ, uống mỗi lần 4-5g, ngày uống 2-3 lần với nước cơm hoặc
nước sắc Mạch môn làm thang.
2.
Chữa đau bụng đi lỵ ra máu mũi, hay đau bụng khan: Hoàng cầm,
Bạch thược mỗi vị 10g, tán bột sắc uống.
3.
Chữa động thai, đau bụng, kém ăn, bồn chồn: Hoàng cầm, Bạch
truật, Củ gai, mỗi vị 10g sắc uống.
4.
Chữa vết cứu, bỏng ra máu không dứt: Hoàng cầm tẩm rượu sao,
tán bột uống 6-12g.
|
|
