|
Ngọc
trúc
Ngọc
trúc - Polygonatum odoratum (Mill.)
Druce (P. officinale All.), thuộc
họ Hoàng tinh - Convallariaceae.
Mô tả:
Cây thảo cao 20-50 (40-65)cm. Thân có gốc, phía dưới trần, phía trên
mang lá mọc so le hướng lên trên về cùng một phía của thân,
hầu như không cuống, có gân không phân nhánh đồng qui. Hoa thuôn,
mọc thõng, riêng lẻ hay từng đôi trên cùng một cuống, ở nách
những lá phía trên, về phía kia của thân so với lá. Mỗi hoa có
3 lá đài, 3 cánh hoa dính nhau thành một ống màu trắng, dài
1,5-2cm, rộng 5-8mm, viền xanh, có 5 phiến nhỏ; 6 nhị xếp hai vòng
dính nhau trên bao hoa, có chỉ nhị ngắn, nhẵn và bao phấn hướng
trong; 3 lá noãn dính nhau thành bầu 3 ô; một vòi nhuỵ chia 3 thuỳ
đầu nhuỵ. Quả mọng tròn, đen - lam, chứa 3-6 hạt vàng có chấm
sáng. Cây sống dai do có thân rễ, hàng năm cho ra nhánh khi sinh ở
chồi ngọn và khi nó rụng đi để lại vết sẹo như vòng trên thân
rễ.
Hoa
tháng 4-6, quả tháng 8-10.
Bộ phận dùng:
Thân rễ - Rhizoma Polygonati Odorati,
thường gọi là Ngọc trúc.
Nơi sống và thu hái:
Cây của châu Âu, Bắc Đông và Tây châu Á. Ở nước ta, cũng
gặp cây mọc hoang ở chỗ ẩm ướt trong rừng miền núi. Thu hái
vào mùa thu, đào thân rễ về rửa sạch, cắt bỏ rễ con, đem phơi
héo, hay đồ qua rồi lăn cho mềm, phơi cho khô.
Thành phần hoá học:
Trong thân rễ Ngọc trúc có adoratan, polygonatum-fructan-O,A,B,C,D và
azetidin-2-carboxylic acid.
Tính vị, tác dụng:
Ngọc trúc có vị ngọt, tính hơi hàn; có tác dụng dưỡng âm,
nhuận táo, sinh tân chỉ khát.
Công dụng:
Thường dùng chữa: 1. Thân thể hư yếu, ra nhiều mồ hôi, đái
nhiều và đái đường; 2. Họng khô, miệng khát, âm hư phát sốt,
ho khô; 3. Mắt đỏ sưng đau, mờ tối; 4. Phong thấp, đau lưng, 5.
Đòn ngã, vết thương.
Ngày
dùng 8-18g, phối hợp với các vị thuốc khác.
Đơn thuốc:
1.
Chữa âm hư phát sốt, ho khô, miệng khô họng ráo: Ngọc trúc 16g,
Mạch môn, Sa sâm đều 12g, Cam thảo dây 8g, sắc uống.
2.
Chữa mắt đau đỏ, thấy hoa đen, mù tối: Dùng Ngọc trúc 12g,
Sinh địa, Huyền sâm, Thảo quyết minh sao, Cúc hoa, mỗi vị 10g,
Bạc hà 2g, nấu xông hơi và uống.
Ghi chú:
Người dương suy, âm thịnh, tỳ hư đờm thấp ứ trệ không được
dùng.
|
|
