|
Ngấy
tía
Ngấy
tía, Ngấy lá nhỏ, Tu lúi - Rubus
parvifolius L. (R. triphyllus
Thunb.) thuộc họ Hoa hồng - Rosaceae.
Mô tả:
Cây bụi trườn, phân nhánh nhiều, nhánh mảnh; có lông và gai
cong. Lá mọc so le, thường gồm 3 lá chét; lá chét tương đối
nhỏ, mặt trên không lông hay phủ lông thưa, mặt dưới đầy lông
trắng nhạt hoặc xám nhạt. Lá chét cuối có thuỳ; lá kèm hẹp,
cao 3-5mm. Ngù hoa ở ngọn, cao 4-5cm; hoa hồng, rộng cỡ 1cm, đài đầy
lông, có gai nhỏ, cánh hoa cao 5mm, nhị nhiều; lá noãn cỡ 30. Quả
hình bán cầu, màu đỏ, vị chua ngọt, ăn ngon.
Hoa
tháng 5-6, quả tháng 7-8.
Bộ phận dùng:
Toàn cây - Herba Rubi Parvifolii. Thường
gọi là Mao môi.
Nơi sống và thu hái:
Loài của Ấn Độ, Trung Quốc, Mông Cổ, Triều Tiên, Nhật Bản và
Việt Nam. Cây mọc rải rác ở nhiều nơi ở bình nguyên, cao nguyên
Bắc Bộ từ Cao Bằng tới Ninh Bình, Thanh Hoá. Thu hái toàn cây vào
hè- thu (cả thân và lá), phơi khô hoặc dùng tươi, rễ thu hoạch
vào mùa thu, mùa đông, rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô.
Thành phần hoá học:
Lá chứa tanin, thân dây chứa ceton các loại, tanin.
Tính vị, tác dụng:
Cây có vị ngọt, chua, tính bình; có tác dụng tán ứ, chỉ
thống, giải độc, sát trùng. Rễ có vị đắng ngọt, tính mát; có
tác dụng thanh nhiệt giải độc, khư phong trừ thấp.
Công dụng:
Quả ăn được, có vị ngon (Cao Bằng).
Cây
dùng trị thổ huyết, đòn ngã, dao chém bị thương, phụ nữ có
mang đau bụng, lỵ, trĩ, mụn ghẻ. Cành lá sắc nước rửa viêm
da, thấp chẩn, giã nát đắp mụn nhọt độc.
Rễ
dùng trị: 1. Cảm mạo, sốt cao, sưng hầu họng; 2. Viêm gan
truyền nhiễm cấp tính, gan lách sưng to; 3. Khái huyết, thổ
huyết; 4. Thận viêm thủy thũng, viêm nhiễm đường tiết niệu;
5. Đòn ngã ứ đau, phong thấp đau xương. Dùng rễ khô 15-30g, sắc
nước uống. Rễ dùng ngâm rượu có công hiệu dưỡng cân hoạt
huyết, tiêu sưng thũng.
Hoa
vắt lấy nước bôi mặt trị tàn nhang, cành lá sắc lấy nước
rửa trĩ rò, lá giã đắp mụn nhọt.
Đơn thuốc:
1.
Thấp khớp: Ngấy tía 30g, Cúc chỉ thiên 15g, Hy thiêm 10g, sắc nước
uống.
2.
Gan lách to: Ngấy tía 30g, Thóc lép (Desmodium
pulchellum) 30g, sắc nước uống.
3.
Viêm đường tiết niệu: Ngấy tía, Rau má lông, Kim tiền thảo,
mỗi vị 30g, sắc uống.
4.
Chữa ho ra máu, thổ huyết và bị thương sưng đau: Dùng Ngấy tía,
Thiên thảo, Cây cứt lợn, Thanh thiên, Mạch môn, mỗi vị 20g,
sắc uống.
|
|
