|
Hương nhu tía
Hương
nhu tía, É tía - Ocimum sanctum L.,
thuộc họ Hoa môi - Lamiaceae.
Mô tả: Cây thảo cao gần 1 mét. Thân cành màu đỏ
tía, có lông. Lá mọc đối, mép khía răng, thường có màu nâu đỏ,
có lông ở cả hai mặt; cuống lá dài. Cụm hoa là chùm đứng
gồm nhiều hoa màu trắng hay tím, có cuống dài, xếp thành vòng
6-8 chiếc. Quả bế nhỏ. Toàn cây có mùi thơm dịu.
Bộ phận dùng: Phần cây trên mặt đất
- Herba Ocimi Sancti.
Nơi sống và thu hái: Loài cây cổ
nhiệt đới, thường được trồng lấy lá làm rau ăn, nhưng chủ
yếu để làm thuốc. Có thể trồng bằng hạt vào cuối mùa xuân;
sau 6 tháng đã có thể thu hoạch. Khi cần, thu hái cả cây trừ
rễ, lúc cây đang ra hoa, để nguyên hay cắt thành từng đoạn
2-3cm, rồi đem phơi âm can đến khô.
Thành phần hóa học: Có tinh dầu với tỷ
lệ 0,2-0,3% ở cây tươi và 0,5 ở cây khô; thành phần chính của
tinh dầu là eugenol (trên 70%), methyleugenol (trên 12%) và b-
caryophyllen)
Tính vị, tác dụng: Hương nhu tía có vị
cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng làm ra mô hôi, giải cảm,
giải nhiệt, lợi tiểu.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Trong y học, eugenol được dùng làm thuốc tê tại chỗ, thuốc sát
trùng chống bệnh hoại thư và bệnh lao phổi với liều 0,5-0,8%
trong một ngày, dưới dạng nang hay tiêm dưới da. Eugenol rất thông
dụng trong nha khoa (làm chất hàn răng tạm eugenat, làm thuốc điều
trị viêm ngà, viêm xương ổ răng, làm toả bạc khi tráng bạc trên
răng), trong việc điều trị răng mòn, tê buốt. Hương nhu tía thường
được dùng trị cảm nắng, sốt nóng ghê rét, nhức đầu, đau
bụng đi ngoài, tức ngực nôn mửa, chuột rút, cước khí, thuỷ
thũng. Ngày dùng 6-12g dạng thuốc hãm, thuốc sắc.
Cách
dùng:
Thường dùng riêng, nhưng có thể phối hợp với những cây có
tinh dầu nấu nước xông chữa cảm nắng và làm ra mồ hôi. Trong
những ngày trời nắng, có thể lấy vài cành lá đặt trong nón đội
để tránh đau đầu. Nước sắc lá (10g trong 200ml) dùng ngậm và súc
miệng chữa chứng hôi mồm. Nước sắc cành lá khô sao dùng uống
trị đau bụng và bệnh đường hô hấp. Dịch lá tươi dùng làm
thuốc long đờm. Lá cũng được dùng giã đắp trị thấp khớp.
|
|
