|
Ðậu
Hà Lan
Ðậu Hà Lan
- Pisum sativum L., thuộc họ Ðậu - Fabaceae.
Mô
tả:
Cây thảo thấp hoặc mọc leo. Lá kép gồm 1-3 đôi lá chét, các lá
chét đầu cuống thường biến thành tua cuốn; lá kèm rất lớn.
Chùm hoa ở nách lá, hoa to màu trắng hoặc màu tím. Quả đậu
dẹt, màu xanh, có mỏ nhọn, chứa 5-6 hạt gần hình cầu.
Bộ
phận dùng:
Hạt - Semen Pisi Sativi.
Nơi
sống và thu hái: Ðậu Hà Lan có nguồn gốc ở vùng Tây á
hay Âu châu, là một loại đậu cao cấp đã có một lịch sử
trồng trọt từ mấy ngàn năm nay và được trồng ở hầu khắp
châu Âu, châu Mỹ và nhiều nước châu á, châu Phi. Ở nước ta,
nhiều địa phương ở các tỉnh phía Bắc đều có trồng trong mùa
Ðông nhất là ở các tỉnh thượng du Bắc Bộ. Người ta đã
tạo ra nhiều giống đậu Hà Lan khác nhau; có giống thân lùn; có
giống leo cao 2-3m; có giống trồng lấy quả non ăn; có giống
trồng để ăn hạt và cũng có giống trồng chủ yếu để lấy dây
lá làm thức ăn cho gia súc. Ta thường trồng giống đậu leo.
Thành
phần hoá học: Hạt đậu Hà Lan khô chứa 22,8% protid,
0,7-1,5% lipid, 55,2% glucid, 5,2-7,7% cellulose, 2,5-3,5% tro; còn có
phosphor, sắt, kalium, iod (1730mg%) và các vitamin A, B, C. Các acid amin
trong hạt đậu Hà Lan gồm tyrosin 2,87%, tryptophan 1,17%, lysin 4,60%,
arginin 11,42% histidin 2,49%, cystin 0,89%. Hạt đậu chứa alcaloid
trigonellin; tro của hạt chứa As 0,026mg% và có alcaloid piplartine.
Dầu hạt chứa galactolipit.
Tính
vị, tác dụng: Ðậu Hà Lan làm tăng năng lượng, giúp
sự vận chuyển đường ruột. Người ta nhận thấy dầu hạt có
hiệu quả chống hormon sinh dục, đối lập với hormon sinh dục
nam, tạo ra sự vô sinh.
Công
dụng, chỉ định và phối hợp: Ðậu Hà Lan là loại đậu
có giá trị kinh tế cao. Quả non làm rau xanh giàu chất dinh dưỡng
cho người; hạt có hàm lượng bột và protein cao nên làm thức ăn
tốt cho người và gia súc. Ta thường lấy quả non xào, luộc ăn và
hạt dùng hầm thịt. Ðậu Hà Lan xào hay nấu ăn tươi rất dễ tiêu
hoá và làm cho sự vận chuyển đường ruột được dễ dàng. Khi
dùng khô thì bột đều chứa các hoạt chất đậm đặc lại, nên
người ta thường phơi khô tán bột, dùng chủ yếu trong việc làm
mứt. Ở Ấn Độ, hạt nếu ăn sống có thể gây ra kiết lỵ, còn
ở Tây Ban Nha, người ta dùng đậu Hà Lan làm thuốc dịu và
thuốc đắp.
|
|