|
Cúc
vạn thọ
Cúc
vạn thọ - Tagetes erecta L.,
thuộc họ Cúc - Asteraceae.
Mô tả: Cây thảo mọc đứng, cao 0,6-1m, phân nhánh
thành bụi có cành nằm trải ra. Lá xẻ sâu hình lông chim, các
thuỳ hẹp, dài, nhọn, khía răng cưa. Đầu hoa toả tròn, rộng
3-4cm hay hơn, mọc đơn độc hay tụ họp thành ngù; lá bắc của
bao chung hàn liền với nhau; hoa màu vàng hay vàng cam, mào lông gồm
6-7 vẩy rời nhau hoặc hàn liền nhau. Hoa ở phía ngoài hình lưỡi
nhỏ xoè ra, hoa ở phía trong hình ống và nhỏ. Quả bế có 1-2
vẩy ngắn.
Cây
ra hoa vào mùa đông cho tới mùa hạ.
Bộ phận dùng: Hoa, lá và rễ - Flos, Folium et Radix Tagetis Erectae.
Nơi sống và thu hái: Loài cây của Mỹ
châu nhiệt đới (Mêhicô), được trồng làm cảnh nhưng cũng
thuần hoá ở chỗ nóng, ẩm và sáng. Trồng bằng ngọn hay mầm nách;
cũng có khi gieo hạt. Thu hái hoa vào mùa xuân, hè, phơi khô ngoài
nắng. Thu hái lá quanh năm, thường dùng tươi.
Thành phần hoá học: Toàn cây chứa 0,01% tinh
dầu (ở mẫu khô lên đến 0,06%) có mùi thơm, mà thành phần gồm
có d-limonen, ocimen, l-linalyl acetat, l-linalool, tagetone và nonanal. Hoa
chứa chất màu là quercetagetin, từ các cánh hoa khô, người ta đã
chiết được quercetagitrin và một glucosid của quercetagetin.
Tính vị, tác dụng: Cúc vạn thọ có vị đắng,
mùi thơm, tính mát; có tác dụng tiêu viêm, làm long đờm, trị ho.
Có tác giả cho là cây có tác dụng thông khí, trị ho; lá làm mát
phổi gan, giải nhiệt; còn hoa thanh tâm, giáng hoả, tiêu đờm.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
thường dùng trị 1. Bệnh đường hô hấp, đau mắt (viêm kết
mạc); 2. Ho gà, viêm khí quản; 3. Viêm miệng, viêm hầu, đau răng.
Dùng ngoài chữa viêm tuyến mang tai, viêm vú, viêm mủ da. Liều dùng
10-15g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài, nghiền hoa với ít giấm để
đắp, nghiền rễ tươi và lá chữa viêm mủ da.
ở
Campuchia, người ta dùng lá non làm rau ăn sống hay nấu canh.
ở
Ấn Độ, hoa được dùng trị đau mắt, mụn nhọt độc; dùng
trong uống lọc máu; dịch hoa tươi dùng trong bệnh trĩ chảy máu;
lá được dùng đắp mụn nhọt, dịch lá được dùng trị đau tai
Đơn thuốc:
1.
Ho gà; dùng 15 hoa, sắc nước và thêm đường cát để uống.
2.
Đau răng, đau mắt; dùng 15 hoa Cúc vạn thọ sắc nước uống.
3.
Viêm tuyến mang tai, viêm vú; dùng Cúc vạn thọ, Thất diệp nhất
chi hoa, Kim ngân hoa với lượng bằng nhau, nghiền ra và thêm giấm
để đắp chỗ đau.
|
|
